Kolana szpotawe u dziecka – przyczyny i rehabilitacja

Kolana szpotawe to jedna z najczęściej występujących wad kończyn dolnych u dzieci w wieku szkolnym. Na szczęście tę wadę można w większości przypadków skutecznie skorygować za pomocą odpowiednio dobranych ćwiczeń i fizjoterapii. Dowiedz się, jakie są przyczyny szpotawości kolan u dzieci, na czym polega ta wada i jak ją leczyć.

Na czym polega szpotawość kolan?

Kolana szpotawe (inaczej: koślawe) to wada kończyn dolnych, która polega na tym, że kolana są wygięte na zewnątrz i nie stykają się przy wyprostowanych nogach oraz złączonych kostkach, tworząc charakterystyczny zaokrąglony kształt. Co bardzo ważne, należy pamiętać, że szpotawość kolan to naturalny, fizjologiczny stan u niemowląt do mniej więcej 12.–18. miesiąca życia [1]. Nie są wówczas potrzebne żadne zabiegi, a kolana zaczynają stopniowo prostować się, gdy dziecko uczy się chodzić.

Około 3–4. roku życia kolana znowu stają się koślawe, co spowodowane jest fazą wzrostu. Symetryczna szpotawość kolan na tym etapie rozwoju dziecka jest czymś normalnym. Koślawość kolan powinna samoistnie zaniknąć do około 7. roku życia. Jeśli tak się nie dzieje, pora na wizytę u fizjoterapeuty i zabiegi korekcyjne.

Jak rozpoznaje się szpotawość kolan u dzieci?

U dziecka w wieku około 7 lat prawidłowe ułożenie kolan powinno być takie, że przy złączonych kostkach i wyprostowanych nogach przerwa pomiędzy goleniami nie powinna być większa niż 3 cm. Szpotawość kolan może rozpoznać lekarz pediatra, ortopeda lub fizjoterapeuta. Diagnostyka obejmuje badanie fizykalne, a w razie konieczności także badania obrazowe.

Badanie fizykalne przeprowadza się w pozycji leżącej. Kąt i wielkość odchylenia oraz profil skrętny kości piszczelowej mierzy się przyrządem o nazwie goniometr. Pilne ustalenie przyczyny i leczenie konieczne jest zwłaszcza wówczas, gdy koślawość kolan nie jest symetryczna.

Jak często występuje szpotawość kolan u dzieci?

Wady kończyn dolnych są powszechne u dzieci w wieku szkolnym [2]. Szacuje się, że wada postawy, jaką jest szpotawość kolan, występuje częściej u dziewczynek [3].

Przyczyny szpotawości kolan u dzieci

Najczęstsze przyczyny szpotawości kolan u małego dziecka to strukturalne zagięcie osi kości w stawie kolanowym. Do 2. roku życia i następnie wieku 3–4 lat szpotawe kolana są wynikiem procesów fizjologicznych, są czymś naturalnym. Wada kończyn dolnych, jaką jest szpotawość kolan, u starszych dzieci może też być natomiast spowodowana osłabieniem mięśni i wiązadeł, otyłością, wadami stóp, dysplazją, chorobą nerek lub wrodzoną łamliwością kości.

Szpotawość kolan u dziecka może być również spowodowana niedoborem witaminy D i krzywicą, która osłabia kości i przyczynia się do ich deformacji. W rzadkich przypadkach deformacja kolan u dzieci może mieć związek z chorobami zapalnymi i uszkodzeniami stawu kolanowego lub zmianami nowotworowymi w tej okolicy.

Asymetryczna szpotawość kolan u dziecka może być wynikiem złamania, urazu, zapalenia stawu, łagodnych guzów kości, a także zaburzeń ukrwienia części kości piszczelowej związanych z chorobą Blounta.

Szpotawość kolan dość często występuje u młodych piłkarzy, co może wiązać się z dużymi obciążeniami stawów kolanowych podczas treningów i gry.

Jak leczy się szpotawość kolan u dzieci?

Niewielką szpotawość kolan u dzieci leczy się za pomocą rehabilitacji i ćwiczeń korekcyjnych. Przy bardziej nasilonej szpotawości konieczne jest czasem leczenie chirurgiczne. Wskazane jest też podawanie witaminy D i wapnia. Fizjoterapia przy szpotawości kolan powinna być kompleksowa i dobrana indywidualnie do potrzeb dziecka. Odpowiednia rehabilitacja wzmacnia siłę mięśni, koryguje wady kończyny dolnej oraz zmniejsza dolegliwości bólowe [2].